radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Tweederde hulpbehoevenden heeft geen netwerk

Ruim tweederde (70%) van de zorgbehoevende burgers heeft geen netwerk om een beroep op te doen als er volgend jaar bezuinigd wordt op de hulp die ze nu hebben. Dit blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 5000 mensen die zelf te maken krijgen met de veranderingen in de zorg of van wie een naast familielid hiermee te maken krijgt. 

Eén op de vijf (19%) zegt wel over familie of vrienden te beschikken die kunnen bijspringen.

In 2015 gaan veel zorgtaken van het Rijk naar de gemeenten. Tegelijk wordt er bezuinigd op ondersteuning en begeleiding van hulpbehoevenden en op de huishoudelijke hulp. Het kabinet wil dat familie, vrienden en buren dit gat gaan vullen door meer voor elkaar te zorgen.

Bezwaard

Volgens veel ondervraagden is dit in de praktijk een groot probleem omdat hun familie te ver weg woont of geen tijd heeft. Ze beschikken vaak maar over een kleine vriendenkring en wonen in buurten waar hun buren ook op leeftijd en hulpbehoevend zijn. Het gebrek aan netwerk komt vaker voor in grote steden dan in dorpen of op het platteland.

Veel hulpbehoevenden uit het onderzoek (60%) hebben nu al mantelzorg. Driekwart (73%) voelt zich bezwaard om volgend jaar bij familie en vrienden aan te kloppen voor meer hulp.

‘Ik ga geen mensen vragen om hulp, daar schaam ik me voor. Ik ben van een generatie die hulp moet bieden, niet moet vragen’, aldus een oudere. ‘Ik durf niet vragen, of mensen 3 uur per week bij mij gratis komen werken. Dat is gewoon veel te veel.’

Nog steeds niet geïnformeerd

De ondervraagden maken zich veel zorgen (71%) over de veranderingen die over een maand op hen afkomen. Slechts drie op de tien heeft een persoonlijk bericht van de gemeente ontvangen met informatie wat er volgend jaar voor hen gaat veranderen.

De rest zegt niet geïnformeerd te zijn (56%) of het niet te weten (14%).

Van de mensen die al geïnformeerd zijn zegt de helft (48%) dat ze er volgend jaar op achteruit gaan of dat hun hulp helemaal stopt. Bij 30 procent blijft de situatie ongeveer hetzelfde en 1 procent verwacht een verbetering. 21 Procent begrijpt ook na het contact met de gemeente nog steeds niet precies waar ze aan toe zijn.

Zorgspecial EenVandaag

EenVandaag besteedt vanavond in een speciale uitzending aandacht aan de veranderingen in de zorg en de uitkomsten van het onderzoek. Staatssecretaris Van Rijn wilde niet reageren op de resultaten omdat hij de gemeenten niet in de weg wil zitten.

Over het onderzoek

Aan het onderzoek deden 25.680 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee.

Onder de ondervraagden zijn ruim 5000 mensen die zelf (N=1154) te maken krijgen met de veranderingen in de zorg of van wie een naast familielid hiermee te maken krijgt (N=4134).

Het onderzoek vond plaats van 21 tot en met 27 november 2014.

Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit 40.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de peilingen zijn na weging representatief voor zes variabelen, namelijk leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2012.

Panelleden krijgen ongeveer één keer per week een uitnodiging om aan een onderzoek mee te doen. Op de meeste onderzoeken respondeert 50 tot 70 procent van de panelleden.

De software van de onderzoeken is van Vision Critical.

Download

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Aantal 'combinatiestraffen' met tbs en cel meer dan verdubbeld: klinieken roepen op er 'zeer terughoudend' mee te zijn

Aantal 'combinatiestraffen' met tbs en cel meer dan verdubbeld: klinieken roepen op er 'zeer terughoudend' mee te zijn
Jasper Schetters is directeur van tbs-kliniek De Kijvelanden
Bron: ANP/EenVandaag

Rechters leggen in strafzaken steeds vaker een tbs-maatregel op in combinatie met een gevangenisstraf. Dit soort 'combinatiestraffen' zijn in 10 jaar tijd zelfs meer dan verdubbeld: van 120 vonnissen in 2012 naar 260 in 2023.

Dat blijkt uit nieuwe cijfers van de Raad voor Rechtspraak, die in handen zijn van EenVandaag. In de zaak tegen Donny M., die de 9-jarige Gino ombracht, eiste het Openbaar Ministerie (OM) 28 jaar cel en tbs. De rechter doet morgen uitspraak in de zaak.

'Geen goede ontwikkeling'

Mocht de rechter de eis van het OM volgen, dan zal Donny M. niet de eerste zijn die eerst meer dan 20 jaar de cel in moet voordat hij aan zijn tbs-behandeling kan starten. Ook in de zaak van Michael P., de moordenaar van Anne Faber, werd 28 jaar en tbs opgelegd. Thijs H., die drie willekeurige wandelaars ombracht, kreeg 22 jaar en tbs.

Directeur Jasper Schetters van tbs-kliniek De Kijvelanden spreekt namens alle tbs-instellingen in ons land. Hij noemt die jarenlange celstraffen voor de behandeling 'geen goede ontwikkeling'. "Wees zeer terughoudend met combinatievonnissen met langdurige detentie, voorafgaand aan de tbs", roept hij op. "Tbs hoort niet ingezet te worden als vergelding, daar hebben we detentie voor."

Bekijk ook

'Trekken van levenslang'

Ook gepensioneerd rechter Yvo van Kuijck is zeer kritisch: "Tbs in combinatie met een zeer lange gevangenisstraf krijgt op deze manier trekken van levenslang. Het is buitenproportioneel. Op deze manier wordt de veiligheid van de samenleving niet bevorderd."

Als rechter bij het Arnhemse gerechtshof beoordeelde Van Kuijck honderden tbs-zaken. "Het gaat in feite om zieke mensen. Die in ieder geval verminderd, zo niet sterk verminderd toerekeningsvatbaar zijn", vertelt hij. "Ik heb alle begrip voor nabestaanden en de roep om vergelding. Maar als je een zieke moordenaar bent, dan moet je behandeld worden."

info

Meer tbs en combinatiestraffen

Het aantal zaken waarin tbs werd opgelegd is in de afgelopen 10 jaar fors gestegen: van 150 zaken in 2012 naar 370 vorig jaar. Ook het aantal combinatiestraffen - dus een celstraf en tbs - nam toe: van 120 in 2012 naar 260 vorig jaar.

Afgelopen jaar ging het in 42 procent in de gevallen waarbij tbs met cel werd gecombineerd om straffen tot een jaar. In 39 procent was de gevangenisstraf tussen de 1 en 4 jaar en in bijna 1 op de 5 zaken (19 procent) kreeg de dader een celstraf van 5 jaar of meer opgelegd.

Niet bedoeld als vergelding

De combinatievonnissen met lange celstraffen zijn met name de laatste jaren opgelegd. "Veel van deze mensen zien we nog niet in de klinieken", zegt Schetters. Maar hij ziet wel het probleem voor de toekomst: "Wat we doen in een tbs-behandeling is het delict waarvoor iemand is veroordeeld helemaal uitspitten en ook naar de periode daarvoor te kijken", legt hij uit. "Het is wel heel lastig om 28 jaar terug in de tijd te moeten kijken."

De tbs-directeur benadrukt dat hij de de roep om vergelding bij ernstige misdrijven wel begrijpt. "En ik begrijp ook dat nabestaanden of slachtoffers van ernstige misdrijven eigenlijk het liefst de dader zo lang mogelijk in detentie willen hebben." Maar tbs is volgens hem daar niet voor bedoeld: "Tbs is een behandelmaatregel gericht op resocialiseren, bij een gevangenisstraf gaat het om vergelding."

Bekijk ook

Perspectief op vrijlating

Dat dit soort straffen vaker opgelegd worden, komt onder andere door de toegenomen roep om vergelding door de rol van nabestaanden en slachtoffers in het strafrecht, zegt hoogleraar sanctierecht aan de Universiteit Leiden Pauline Schuyt. Daarnaast is er de uitspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.

Die oordeelde dat ook een veroordeelde met levenslang perspectief op vrijlating moet hebben. Hierdoor heeft diegene na 25 jaar weer recht op herziening van zijn of haar straf. "Een levenslange gevangenisstraf is niet meer altijd afdoende", legt ze uit. "Dan zie je ook vaak dat tbs wordt gebruikt als manier om te voorkomen dat iemand die levenslang heeft toch nog weer de straat op gaat."

'Ongelukkige combinatie'

In Nederland mag pas 2 jaar voor de vrijlating gestart worden aan een tbs-behandeling die volgt na de gevangenisstraf. "Je doet het nooit goed als iemand een straf van 28 jaar heeft plus tbs", zegt Schuyt. Want omgekeerd, dus eerst behandelen en dan celstraf uitzitten, zal volgens haar ook niet werken. Ze noemt de uitvoering van dit soort straffen dan ook een 'ongelukkige combinatie'.

Volgens directeur Schetters beginnen tbs-klinieken op deze manier 'met achterstand aan de behandeling'. De gevangenis is geen behandelomgeving, zegt hij. "Stoornissen zijn niet stabiel in de tijd. Dus sommige stoornissen zullen misschien verminderen, maar de kans is denk ik heel groot dat sommige stoornissen hardnekkiger zullen worden."

Aantal 'combinatiestraffen' met tbs en cel meer dan verdubbeld: klinieken roepen op er 'zeer terughoudend' mee te zijn
Aantal 'combinatiestraffen' met tbs en cel meer dan verdubbeld: klinieken roepen op er 'zeer terughoudend' mee te zijn

Behandelen in gevangenis?

Toenmalig minister Franc Weerwind stelde eerder dat veroordeelden ook in de gevangenis behandeld kunnen worden. "Je hebt tegenwoordig in gevangenissen wel psychiatrische centra en dan kunnen mensen wel behandeld worden", weet Schetters. Iemand kan daar gestabiliseerd worden met medicatie. "Maar dat is wat anders dan recidive-preventie waar tbs op geënt is. Dat is niet wat ze in de gevangenis doen."

Tbs is niet bedoeld om iemand langdurig uit de samenleving te houden, gaat hij verder. "Je moet iemand weer veilig in de samenleving krijgen." Tegen John S., die twee mensen doodschoot op een zorgboerderij in Alblasserdam en een Vlissingse schoenmaker ombracht, eiste het OM 28 jaar en tbs. De rechtbank legde hem levenslang op omdat ze vonden dat iemand na zo'n lange celstraf niet meer goed te behandelen is.

'Helpt de maatschappij niet'

"Als je iemand levenslang opgeborgen wil houden, moet je hem levenslang geven", vindt Schetters. "Als het idee is dat iemand niet meer buiten mag komen, dan is dat ook de route om te bewandelen."

Zo legde de Rotterdamse rechtbank vorig jaar juist levenslang op aan de ernstig gestoorde moordenaar John S. Tegen hem was 30 jaar cel plus tbs geeist. Op een zorgboerderij Tro Tardi in Alblasserdam en in een schoenmakerij in Vlissingen schoot John S. in 2022 drie mensen dood.

Twijfels over veilige terugkeer

Volgens de rechtbank heeft een tbs-behandeling na zo'n lange tijd waarschijnlijk geen zin meer. "Met een combinatievonnis van 30 jaar cel plus tbs kunnen de door de wetgever gestelde doelen gericht op een veilige terugkeer in de samenleving niet worden gehaald." Het OM en John S. gingen in hoger beroep tegen dit vonnis. Vandaag komt het OM met de eis in het hoger beroep.

Hoogleraar Schuyt stelt dat combinatievonnissen weliswaar een 'oplossing zijn voor de wens om een ernstige daad te vergelden'. "Maar met een combinatievonnis los je niet het probleem op van de mensen die het opgelegd krijgen, namelijk de stoornis waardoor mensen hele ernstige dingen gaan doen. Uiteindelijk help je de maatschappij hier zeker niet mee."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Universiteiten willen mogelijk taal- en cultuurstudies opheffen om te bezuinigingen, 'maar verlies van deze kennis kan Nederland zich niet veroorloven'

Universiteiten willen mogelijk taal- en cultuurstudies opheffen om te bezuinigingen, 'maar verlies van deze kennis kan Nederland zich niet veroorloven'
Het kabinet wil 1 miljard euro bezuinigen op hoger onderwijs en wetenschap.
Bron: ANP

Vandaag was het uitgestelde onderwijsprotest op het Malieveld. De langstudeerboete en miljoenenbezuiniging van het kabinet zorgen voor kopzorgen bij de universiteiten. Studenten en docenten zijn bang dat gevolgen in de maatschappij voelbaar zullen zijn.

Doordat universiteiten hebben aangegeven dat bepaalde opleidingen niet meer rendabel zijn, verdwijnen vooral veel taal- en cultuurstudies. De Universiteit Utrecht dreigt een streep te zetten door de opleiding Keltische Taal en Cultuur. En in Leiden heeft de universiteit plannen om de bachelors African Studies en Latin American Studies op te heffen. Ook worden bestaande taalstudies samengevoegd. Beide instellingen bevinden zich in financiële problemen.

Minder middelen

De faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden verkeert al een aantal jaren in zwaar weer. "Die problemen beginnen met dat er minder studenten zijn geweest, er komen minder studenten studeren en er zijn hogere kosten die we moeten maken", zegt decaan van het faculteitsbestuur Geesteswetenschappen in Leiden Mark Rutgers.

Naast deze plannen van de Universiteit Leiden om een aantal studies te schrappen, komen daar ook nog de bezuinigingen van het kabinet bij. Enerzijds zou het volgens Rutgers logisch zijn om sommige opleidingen of vakken op te heffen. "Er zijn heel veel vakken die niet rendabel zijn", legt de decaan uit.

De toekomst van Nederland

Maar anderzijds zegt hij ook: "Het gaat om de toekomst van Nederland." Het verlies van die vakken zou een verlies van kennis zijn die Nederland zich lang niet altijd kan veroorloven, vindt de decaan.

De taal- en cultuurstudies gaan namelijk over veel meer dan alleen het vertalen van teksten of gesprekken. De decaan zegt hierover: "We hebben die kennis nodig om op deze wereld met elkaar te kunnen praten en elkaar te begrijpen, niet alleen de taal maar ook de gewoontes en ideeën die mensen hebben over wat goed leven is."

Bekijk ook

In de context plaatsen

Leo Kwarten is arabist en heeft Arabisch gestudeerd aan de Universiteit Leiden. Zijn kennis wordt bijvoorbeeld ingezet bij de politie. "Ik ben betrokken geweest bij een aantal zeer complexe terrorismezaken, waarbij mensen uiteindelijk werden veroordeeld vanwege betrokkenheid bij de gewapende strijd bij Al Qaeda en Islamitische Staat."

Doordat Kwarten niet alleen de taal begreep waar de zaak over ging, maar ook bepaalde motieven in een bredere culturele context wist te plaatsen, konden zaken zoals deze succesvol worden afgerond.

Studiegenoten

Tijdens de studietijd van Kwarten zat hij in een klas met zeven andere studenten. Zoals decaan Mark Rutgers ook al aangaf is er wat dat betreft niet veel veranderd. Het aantal studenten dat zich voor dit soort studies aanmelden, blijven relatief laag. Toch heb je deze individuen nodig, zegt de arabist. "Je wil mensen hebben die dingen doen die niet in de mainstream liggen, je hebt een vreemde eend in de bijt nodig."

Uit de lichting van Kwarten bevinden oud-studenten en hoogleraren zich tussen diplomaten, multinationals, defensie, inlichtingendiensten, handelsrelaties, ambassadeurs en IT-bedrijven.

Bekijk ook

Dode collectie

"Je gooit iets weg waar je ook mee in de problemen kunt komen", stelt ook hoogleraar culturele geschiedenis van Iran en Centraal Azië Gabrielle van den Berg. Zij is een van de weinige universitaire docenten die Perzische geschriften kan lezen. Op het moment dat je geen specialisten meer opleidt, is er dus ook niemand meer om collecties vol bijzondere manuscripten en handschriften te begrijpen.

Een collectie zoals die bij de Universiteit Leiden is bij wijze van spreke stille diplomatie te noemen, zegt de hoogleraar. "Het vormt een soort link tussen ons en mensen elders in de wereld."

De miljoenenbezuiniging van het kabinet zorgt voor kopzorgen bij de universiteiten.
De miljoenenbezuiniging van het kabinet zorgt voor kopzorgen bij de universiteiten.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant