Gebrek aan motivatie door strengere eisen en geen gehoor bij het management. Veel brandweervrijwilligers keren de brandweer de rug toe uit onvrede met de keuzes van de leiding. Dit blijkt uit onderzoek van EenVandaag en RTV NH.  De ondervraagde vrijwilligers hebben het gevoel dat er geen aandacht is geweest voor hun positie in de reorganisatie van de afgelopen jaren. 

Veel brandweervrijwilligers ontevreden over keuzes leiding

Zij vinden dat er te veel van hen gevraagd wordt omdat ze ingezet worden als beroeps. Wie kritiek geeft wordt daar op afgerekend, deelnemers gebruiken regelmatig het woord ‘angstcultuur’.  Ze ervaren veel bureaucratie, een te grote managementlaag en een kloof tussen werkvloer en top. Afgelopen jaren stapten er al 2000 vrijwilligers op. Uit het onderzoek blijkt dat een kwart van de ondervraagden dat nu ook serieus overweegt. 

Aan het onderzoek deden 1100 vrijwilligers mee die aansloten zijn bij de Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers. Ook werden er drie WOB verzoeken gedaan en verschillende gesprekken gevoerd met brandweerpersoneel. 

Sinds 2011 vonden er veel veranderingen bij de brandweer plaats. Zo ging de brandweer van de gemeente over in grotere veiligheidsregio’s, werd er bezuinigd en kwamen er experimenten zoals de mogelijkheid om met minder dan zes mensen op een wagen uit te rukken. Tweederde (67%) van de ondervraagde vrijwilligers ervaart de reorganisatie van de afgelopen jaren als negatief. Door de regionalisering rukken korpsen niet meer alleen uit voor de eigen gemeente maar voor de hele regio. Voor veel vrijwilligers is dit niet meer op te brengen.

Meer leegloop verwacht

Uit CBS cijfers blijkt dat het aantal brandweervrijwilligers sinds de start van de reorgansatie met 2000 gedaald is. In sommige regio’s gaat het om een vertrek van 30 procent van de vrijwilligers in 5 jaar. Het einde van de leegloop lijkt nog niet in zicht. Een kwart van de vrijwilligers uit het onderzoek geeft aan dat ze door de reorganisatie en de bezuinigingsrondes niet weten of ze nog wel verder willen: 18 procent overweegt regelmatig serieus om ermee te stoppen en 7 procent heeft de beslissing al genomen en gaat binnenkort stoppen. 

Minder mensen op de wagen

Een van de grote punten van discussie is de maatregel om met minder dan zes manschappen uit te rukken. Een kwart (25%) staat hier wel positief tegenover, maar zeven van de tien brandweervrijwilligers (69%)  uit het onderzoek vindt dit een slechte zaak. Voor een kleine brand is dit wel mogelijk, maar bij een woningbrand of wanneer een brand uit de hand loopt of er meerdere meldingen tegelijk komen ontstaan er in de praktijk gevaarlijke situaties. Velen noemen het een ’schijnveiligheid’.  "Buurtbewoners verwachten van ons dat we naar binnen gaan en dan moet we wachten op versterking, dat is heel lastig uit te leggen op sommige momenten", aldus een brandweervrijwilliger.

Zorgen om veiligheid

Veel vrijwilligers maken zich zorgen om de veiligheid van brandweerlieden en burgers.  Vier van de tien vrijwilligers uit het onderzoek (40%) vinden de veiligheid die de brandweer aan burgers biedt de afgelopen jaren afgenomen. De helft (52%) vindt deze gelijk gebleven en slechts 6 procent ziet een verbetering. Ze maken zich voor de toekomst in het bijzonder zorgen om de veiligheid van ouderen die langer zelfstandig wonen. In de uitzending van EenVandaag en RTV NH geeft de Volendamse bevelvoerder Jos Kras zijn mening:  ‘De burger moet rekening gaan houden met minder veiligheid voor meer geld, want daar gaat het naar toe, ben ik bang!’

Kijk hieronder het hele interview met brandweervrijwilliger Jos Kras: 

Beroeps

Voor het onderzoek werden ook 400 beroeps brandweerlieden ondervraagd onder de leden van FNV, CNV en CMHF. Bij hen bestaat een vergelijkbaar beeld. Ook deze groep beoordeelt de reorganisatie in meerderheid als negatief,  is niet gelukkig met de variabele voertuigbezetting en vindt weinig gehoor bij het management. 

Twee jaar geleden deed EenVandaag een vergelijkbaar onderzoek onder brandweerlieden. Veel brandweerlieden noemden toen al de pijnpunten die nu op tafel liggen. Twee jaar later lijkt er weinig veranderd en zijn de verwachtingen ten aanzien van het vertrek van de vrijwilligers uitgekomen. 

Vanavond presenteert Gijs Rademaker de uitslagen in de televisie uitzending van EenVandaag. Mr. Pieter van Vollenhoven geeft een reactie. 

Lees hier de resultaten van het onderzoek van twee jaar geleden. 

Over het onderzoek

Het online onderzoek is uitgevoerd door de redactie van het EenVandaag Opiniepanel in samenwerking met brandweerbonden Vakverening Brandweervrijwilligers (VBV), FNV, CNV en CMHF. Het is uitgezet onder leden van VBV, FNV, CNV en CMHF en de brandweermensen uit het EenVandaag Opiniepanel.

Er deden 1071 vrijwilligers en 421 beroepsbrandweerlieden aan mee. Het onderzoek vond plaats tussen 20 november 2015 en 15 januari 2016 en bestond uit een kwantitatief en een kwalitatief deel. De resultaten van het kwantitatieve deel zijn gewogen naar geslacht, veiligheidsregio en de verhouding beroeps/ vrijwilligers met CBS-cijfers. Het kwalitatieve deel bestond uit open vragen. Hierop is een discours analyse uitgevoerd waarbij gezocht werd naar centrale thema’s (patronen). 

Via de namenlijst in het Nationaal Archief ontdekken dat een familielid 'fout' was in de oorlog, het zet het leven van talloze mensen compleet op zijn kop. Dit overkwam ook Pepijn. "Ik dacht echt: wat bezielde jou?"

Sinds januari van dit jaar, het moment dat student Pepijn (26) er via documenten in het Nationaal Archief achterkwam wat het ware verleden van zijn oma was, is alles in zijn leven anders. Zijn oma bleek 'fout' te zijn geweest in de oorlog, zonder dat iemand in de familie hier weet van had.

Foto van oma

Het veroorzaakte bij hem vooral verwarring, vertelt Pepijn. "Ik was zo in shock dat ik de rest van de week niet naar college geweest ben, ik wist echt niet wat ik met mezelf aan moest. Ik dacht: zegt dit dan ook iets over mij?"

Pepijns zoektocht begon met een foto van zijn oma. "Ze keek me aan alsof ze me iets wilde vertellen", zegt hij. De foto kreeg hij vorig jaar van zijn oom, toen hij meer wilde weten over zijn oma die hij nooit had gekend. Het enige dat hij van zijn vader en oom over haar hoort is dat zijn oma bij het Duitse Rode Kruis heeft gewerkt tijdens de oorlog.

'Hé, dat is een hakenkruis'

Maar al snel komt hij er achter dat er misschien toch iets aan de hand was met het verleden van zijn oma. Hij speurt het internet af en stuit dan op handboekjes van het Duitse Rode Kruis, waar soortgelijke foto's in staan als die van zijn oma. Allemaal dragen ze het uniform van het Rode Kruis, met kapje in het haar en speldje op de kraag.

En dan ruikt Pepijn al snel onraad. "Toen ik op die documenten ben gaan kijken, dacht ik opeens: hé, dit is een adelaar en een hakenkruis. Wat betekent dit dan precies? En toen kwam ik stukje bij beetje achter de waarheid. Namelijk, dat ze eigenlijk bij een nazi-organisatie heeft gezeten."

Bron: EenVandaag

Onderdeel van Duits leger

Pepijn blijft doorspitten en komt tot de conclusie dat het Duitse Rode Kruis bepaald geen neutrale organisatie was - zoals zijn familie al die tijd dacht - maar een onderdeel van het Duitse leger. Verpleegkundigen zouden rassentheorieën leren en Duitse soldaten aan het front verzorgen.

Pepijn: "Er kwam eigenlijk nog een shock bij, namelijk toen ik achter kwam wat het Duitse rode kruis allemaal op zijn geweten heeft. Toen kon ik alleen maar denken op een gegeven moment: als ze hier allemaal aan mee heeft gedaan, dan weet ik niet eens of ik nog wel verder wil zoeken."

Hit op de namenlijst van het archief

Toch kan hij zijn nieuwsgierigheid niet bedwingen en typt hij begin januari met bonzend hart de naam van zijn oma in op de site van het oorlogsarchief. Haar naam geeft direct een hit. "Ik zag meteen dat er twee dossiers over mijn oma waren. Toen dacht ik wel: er is dus echt wel bewijs, want er zijn meerdere documenten. Vrij snel zag ik toen hoe laat het was, en dat mijn oma 'fout' moet zijn geweest in de oorlog."

Pepijn verzamelt al zijn moed bij elkaar en licht zijn vader in. Die reageert totaal verbijsterd. Pepijn: "Hij had dezelfde shock die ik ook had. En daarna kreeg de rest van de familie dat ook. Het is echt gewoon even heel erg veel. Ik kan hier niet mee dealen, dat dachten we eigenlijk allemaal."

Vonnis van het gerechtshof

Om het beeld compleet te krijgen over zijn oma, besluit Pepijn recent nog een keer het Nationaal Archief te bezoeken in Den Haag. Want één document had hij nog niet ingezien: het vonnis van het Hof dat werd uitgesproken over zijn oma. In dit vonnis werden zijn ergste vermoedens bevestigd. Het hof nam zijn oma 10 jaar lang haar stemrecht af, ze mocht ook geen publiek ambt meer bekleden.

En daarnaast werd ze ook onder toezicht gesteld. Getuigen verklaarden bovendien dat er ook NSB'ers en Duitse soldaten bij haar thuis over de vloer kwamen. Pepijn: "Ze heeft de eed op de führer afgelegd. Uit lust en avontuur had ze zich bij de het Rode Kruis aangemeld. En ze had verklaard dat ze had een plezierige omgang met Duitse militairen heeft gehad."

Patronen verbreken

Zittend achter het dossier van zijn oma zucht Pepijn diep. "Ik ben aan de ene kant heel boos, maar ik probeer me ook in te leven in haar situatie. Maar dat vind ik dan weer heel lastig, omdat ik zo'n enorme weerzin voel." Ondanks dat hij haar niet heeft gekend doet het hem veel. "Het blijft toch familie en familie zegt iets over jou toch? Het voelt heel dichtbij."

Maar spijt dat hij ooit aan zijn zoektocht begonnen is, heeft hij niet. Zwijgen werkt door in de familie, zegt hij. "Ik wil schoon schip maken, dat patroon doorbreken."

Verwerking

Dat is een verwerkingsproces, legt Pepijn uit. "Zo kan ik het afsluiten." En het heeft iets in gang gezet bij de hele familie vertelt hij.

"Mijn vader en oom wilden er eerst niet veel van weten, er werd nooit over moeilijke dingen gepraat. Maar langzaam verandert dat nu. De hele familie heeft nu zoiets van: laten we erover praten, laten we dingen delen. Daar zie ik een kentering en dat vind ik heel bijzonder", sluit hij af.

Door de oorlog werken in Oekraïne steeds meer vrouwen in werkvelden die tot nu toe door mannen werden gedomineerd. Oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen ging op pad met een van de eerste vrouwelijke vrachtwagen- en bulldozerchauffeurs van het land.